Novb 2 (1868) Heden is het rustig gebleven. — De Huzaren patrouilleren door de stad waar echter alles gaat als gewoon. — Marktschuiten aan ’t lossen & laden. Vertier zooals gewoon. — Op ’t Stadhuis wordt de wacht door de schutterij betrokken. — De grenadiers kampeeren op de Beurs. De vlasmarkt is op de Groote Markt & de graanmarkt op de oude Koornbeurs gehouden. — Er is een afkondiging gedaan dat niet meer dan 5 personen tezamen in de straten mogen stilstaan. — Verder schijnt er hedenavond nog een schermutseling in de Zandstraat te hebben geweest. Ook zegt men dat al de in/uitgangen der Stad worden bewaakt door soldaten. —
Volgens de avondeditie schijnt er in Schiedam ook iets te broeijen, men heeft daar een bataillon artelerie (sic) ontboden. — Zeker die polderjongens, die geen werk hebbende zich met dergelijke aardigheden bezighouden. — Heden middag heb (ik) mij gerangschikt onder de rust verlangende burgers [hoewel (ik) dat toch reeds was]. & heb geteekend om bij geval van nood mij beschikbaar te stellen tot handhaving der orde. Zoolang de militairen er blijven zal dit wel niet noodig zijn. — Er wordt ook gezegd dat de V. naar ’s Hage is getransporteerd, of dit waar is weet ik niet. — Niemand wordt bij hem toegelaten voor ’t verhoor begonnen is. —
8 mei 2015
1 Novbr 1868: oproer o.l.v. Jb de Vletter
1 Novbr 1868
Wat een beweging in de Stad. Er is zoo een klein oproer daar we niet aan gewoon zijn. — Kleine oorzaken hebben groote gevolgen, dat ziet men nu weer. Sedert eenigen tijd heeft zekeren Jb de Vletter zich in ’t hoofd gesteld een man des volks te worden, in sommige dingen reüsseerde hij zoo als het verkrijgen van kosteloze zweminrigting & c. Dit maakt hem zeker zoo stoutmoedig althans om eenige schijnbaar nietige reden het verbod aan groenteboeren om hunnen waar anders dan op aangewezen plaats te lossen, heeft hij uitgewerkt & gepousseerd tot een openbaar schandaal & verzet tegen de politie. Donderdagavond eene kleine oploop voor zijn huis. Vrijdagavond eenen wandeling door de stad met sinjeur voorop. — Na hem thuisgebragt te hebben kwam er een samenscholing voor ’t bureau van politie Kaasmarkt. Hier verloren een paar glasruiten hun bestaan. Eene betrekkelijk geringe schermutseling met de politie deed hieraan een eind komen. —
Gisteren was dit standje over ieders tong. — Sommigen meenden het hiermee zoude afgelopen zijn. Anderen echter voorspelden een erger tumult tegen den avond. Overdag was het bedaard. —
Tegen 8 uur begon de Hoogstraat het aanzien te bekomen als werd het Oranjefeest nogmaals herdacht. De meeste & voornaamste winkels hadden hunne kasten gesloten. — De aandrang van volk werd steeds grooter echter zeer bedaard. Lagchend & pratende & niets ziende ging het grootste deel of volgde een troep zingende jongens. — Hun eigenaardig gezang zijnde slechts het woord “hoed” regelmatig uitgesproken klonk als een trommelmarsch afgewisseld met bekende kermisdeunen. Dit woord had betrekking op het hoofddeksel dat gedragen werd door de sedert een jaar bestaande nieuwe politieagenten tegen wien de demonstratie gold. — De V. had zich dezen avond thuis gehouden. Tegen 10 uur dacht (ik dat) alles was afgeloopen. Nieuwsgierigen & liefhebbers van standjes in hunne verwachting teleurgesteld, gingen zoetjes naar huis. —
Zoo zat ik ook thuis & dacht alles afgeloopen te zijn. — Het verlangen om te zien of onze stoomboot [Kinghorn] welke die avond zoude vertrekken, reeds gereed was, dreef mij de deur even uit. In ’t terugkomen nam (ik) mijn weg langs de Groote Markt. — ’t Was stil. — Maar op de Hoogstraat zag ik van verre dat ’t nog niet pluis was. — De Lamsteeg was vol menschen, zoodat (ik) niet konde passeeren. De Stadhuissteeg een eind verder was minder bezet & begaf mij alzoo naar de Kaasmarkt waar een tooneel werd afgespeeld voor het politiebureau. Er digt bij te komen zoude tot niets geleid hebben dan ontvangen van stok- en sabelslagen, ik hield me dus op eene behoorlijke distantie vanwaar (ik) het rinkelen der gesneuvelde glasruiten als een lange hagelslag duidelijk kon hooren. Een uitval der politie deed het volk voor een poos uiteenstuiven naar de plaats waar ik mij bevond. — Het kwam mij geraden voor de verdere uitslag niet bij te wonen daar ’t middernacht was. —
Hedenochtend vernam (ik) de verdere afloop. — De strijd was pas begonnen. — Het volk rukte van een nabijzijnd in aanbouw pand de stellingppalen & planken weg en liepen (sic) daarmede de deur van het bureau open. — Als een zee stroomde het volk erin waarop een hevig gevegt plaats greep. De politie werd langzamerhand naar boven gedrongen totdat de eerste verdieping vol vagabonders geraakte welke de registers verscheurden. (Of dit waar is zal later wel blijken.) Vier uur heeft het gevegt daar geduurd toen er redding kwam opdagen. De Huzaren, kwamen uit den Haag de Kipstraat opgereden en in volle vaart op het janhagel in dat als kaf voor de wind werd verjaagd. —
Te 10 uur heb (ik) het Champs de bataille in oogenschouw genomen. Dooden of gekwetsten waren er niet te zien. — De laatsten zijn in massa naar het gasthuis gebragt. — Of er gedood zijn geworden & hoeveel is nog niet regt helder. — ’t Was een droevig tafreel. Al de glasruiten van het politiebureau & stadhuis zijn stuk. — Op vele plaatsen de straat opgebroken & steenen ordeloos verspreid. — Gordijnen aan flarden, lantaarn stuk. afgebroken door een vervroegde ouderdom. In een woord: ’t is naar. — Daarbij zijn de nieuwsgierigen [zoo als ik] weder even talrijk als gisteravond, maar de Huzaren weten er wel raad op & houden de troep steeds in voortgaande beweging. — Men hoort zoo als altijd veel & verschillend praten, maar oogenschijnlijk is dit heele schandaal een onwil tegen de politie op aanraden van enkele “Mannen des volks”, die zoo als ze zeggen niet getyranniseerd willen worden. Andere lieden met bijbedoelingen profiteeren van om in troebel water te visschen, want volgens bijstanders zouden ze de schatkist hebben gezocht. Zeker op een plaats waar ze niet te vinden is. —
Hoe dan ook, ’t is een onaangename zaak & zal per slot van rekening de stad een aardige duit geld kosten. — Hoeveel soldaten er zijn weet ik niet. — Onder kerktijd, ca 11 uur, kwam er eene versche aanvoer grenadiers, die in ’t Oude manhuis zijn gekaserneerd.— De Teekenakademie waarvan de jongelui een werkzaam deel in ’t standje hebben gehad zal voorlopig worden gesloten. —
Men wil weten dat een 80 tal polderjongens van de Cellulaire gevangenis juist waren afbetaald en er het meest aan deelgenomen hebben. 1) zie noot.
Na bovenstaand te hebben geschreven ben (ik) de stad weder ingegaan. — De Kaasmarkt was afgezet door Huzaren. — Overal bezig met glasen maken; tegen elk raam een ladder. — De starten zijn reeds gemaakt. — Tegen 3 uur is de V. gearresteerd. — Hij heeft de deur laten intrappen en is toen gewillig medegegaan, blootshoofds, zonder jas of vest & op zijn pantoffels. Geescorteerd door eenige huzaren. — ’t Geheel moet een theatraal effect gesorteerd hebben. —
Overigens is het tamelijk rustig. – We hebben nu Huzaren, grenadiers, jagers, schutters & mannen van de weerbaarheid om op ons te passen. —
Noot 1. Houwens heeft het hier over ‘een 80-tal polderjongens van de Cellulaire gevangenis’.
Die ‘polderjongens’ waren geen gevangen, maar bouwvakkers. Vandaar de opmerking ‘juist waren afbetaald’.
De Cellulaire gevangenis is de in aanbouw zijnde gevangenis aan de Noordsingel, de eerste cellulaire gevangenis in Nederland. Daarvoor bestonden gevangenissen uit een ruimte waar de veroordeelden gevangen werden gehouden.
Wat een beweging in de Stad. Er is zoo een klein oproer daar we niet aan gewoon zijn. — Kleine oorzaken hebben groote gevolgen, dat ziet men nu weer. Sedert eenigen tijd heeft zekeren Jb de Vletter zich in ’t hoofd gesteld een man des volks te worden, in sommige dingen reüsseerde hij zoo als het verkrijgen van kosteloze zweminrigting & c. Dit maakt hem zeker zoo stoutmoedig althans om eenige schijnbaar nietige reden het verbod aan groenteboeren om hunnen waar anders dan op aangewezen plaats te lossen, heeft hij uitgewerkt & gepousseerd tot een openbaar schandaal & verzet tegen de politie. Donderdagavond eene kleine oploop voor zijn huis. Vrijdagavond eenen wandeling door de stad met sinjeur voorop. — Na hem thuisgebragt te hebben kwam er een samenscholing voor ’t bureau van politie Kaasmarkt. Hier verloren een paar glasruiten hun bestaan. Eene betrekkelijk geringe schermutseling met de politie deed hieraan een eind komen. —
Gisteren was dit standje over ieders tong. — Sommigen meenden het hiermee zoude afgelopen zijn. Anderen echter voorspelden een erger tumult tegen den avond. Overdag was het bedaard. —
Tegen 8 uur begon de Hoogstraat het aanzien te bekomen als werd het Oranjefeest nogmaals herdacht. De meeste & voornaamste winkels hadden hunne kasten gesloten. — De aandrang van volk werd steeds grooter echter zeer bedaard. Lagchend & pratende & niets ziende ging het grootste deel of volgde een troep zingende jongens. — Hun eigenaardig gezang zijnde slechts het woord “hoed” regelmatig uitgesproken klonk als een trommelmarsch afgewisseld met bekende kermisdeunen. Dit woord had betrekking op het hoofddeksel dat gedragen werd door de sedert een jaar bestaande nieuwe politieagenten tegen wien de demonstratie gold. — De V. had zich dezen avond thuis gehouden. Tegen 10 uur dacht (ik dat) alles was afgeloopen. Nieuwsgierigen & liefhebbers van standjes in hunne verwachting teleurgesteld, gingen zoetjes naar huis. —
Zoo zat ik ook thuis & dacht alles afgeloopen te zijn. — Het verlangen om te zien of onze stoomboot [Kinghorn] welke die avond zoude vertrekken, reeds gereed was, dreef mij de deur even uit. In ’t terugkomen nam (ik) mijn weg langs de Groote Markt. — ’t Was stil. — Maar op de Hoogstraat zag ik van verre dat ’t nog niet pluis was. — De Lamsteeg was vol menschen, zoodat (ik) niet konde passeeren. De Stadhuissteeg een eind verder was minder bezet & begaf mij alzoo naar de Kaasmarkt waar een tooneel werd afgespeeld voor het politiebureau. Er digt bij te komen zoude tot niets geleid hebben dan ontvangen van stok- en sabelslagen, ik hield me dus op eene behoorlijke distantie vanwaar (ik) het rinkelen der gesneuvelde glasruiten als een lange hagelslag duidelijk kon hooren. Een uitval der politie deed het volk voor een poos uiteenstuiven naar de plaats waar ik mij bevond. — Het kwam mij geraden voor de verdere uitslag niet bij te wonen daar ’t middernacht was. —
Hedenochtend vernam (ik) de verdere afloop. — De strijd was pas begonnen. — Het volk rukte van een nabijzijnd in aanbouw pand de stellingppalen & planken weg en liepen (sic) daarmede de deur van het bureau open. — Als een zee stroomde het volk erin waarop een hevig gevegt plaats greep. De politie werd langzamerhand naar boven gedrongen totdat de eerste verdieping vol vagabonders geraakte welke de registers verscheurden. (Of dit waar is zal later wel blijken.) Vier uur heeft het gevegt daar geduurd toen er redding kwam opdagen. De Huzaren, kwamen uit den Haag de Kipstraat opgereden en in volle vaart op het janhagel in dat als kaf voor de wind werd verjaagd. —
Te 10 uur heb (ik) het Champs de bataille in oogenschouw genomen. Dooden of gekwetsten waren er niet te zien. — De laatsten zijn in massa naar het gasthuis gebragt. — Of er gedood zijn geworden & hoeveel is nog niet regt helder. — ’t Was een droevig tafreel. Al de glasruiten van het politiebureau & stadhuis zijn stuk. — Op vele plaatsen de straat opgebroken & steenen ordeloos verspreid. — Gordijnen aan flarden, lantaarn stuk. afgebroken door een vervroegde ouderdom. In een woord: ’t is naar. — Daarbij zijn de nieuwsgierigen [zoo als ik] weder even talrijk als gisteravond, maar de Huzaren weten er wel raad op & houden de troep steeds in voortgaande beweging. — Men hoort zoo als altijd veel & verschillend praten, maar oogenschijnlijk is dit heele schandaal een onwil tegen de politie op aanraden van enkele “Mannen des volks”, die zoo als ze zeggen niet getyranniseerd willen worden. Andere lieden met bijbedoelingen profiteeren van om in troebel water te visschen, want volgens bijstanders zouden ze de schatkist hebben gezocht. Zeker op een plaats waar ze niet te vinden is. —
Hoe dan ook, ’t is een onaangename zaak & zal per slot van rekening de stad een aardige duit geld kosten. — Hoeveel soldaten er zijn weet ik niet. — Onder kerktijd, ca 11 uur, kwam er eene versche aanvoer grenadiers, die in ’t Oude manhuis zijn gekaserneerd.— De Teekenakademie waarvan de jongelui een werkzaam deel in ’t standje hebben gehad zal voorlopig worden gesloten. —
Men wil weten dat een 80 tal polderjongens van de Cellulaire gevangenis juist waren afbetaald en er het meest aan deelgenomen hebben. 1) zie noot.
Na bovenstaand te hebben geschreven ben (ik) de stad weder ingegaan. — De Kaasmarkt was afgezet door Huzaren. — Overal bezig met glasen maken; tegen elk raam een ladder. — De starten zijn reeds gemaakt. — Tegen 3 uur is de V. gearresteerd. — Hij heeft de deur laten intrappen en is toen gewillig medegegaan, blootshoofds, zonder jas of vest & op zijn pantoffels. Geescorteerd door eenige huzaren. — ’t Geheel moet een theatraal effect gesorteerd hebben. —
Overigens is het tamelijk rustig. – We hebben nu Huzaren, grenadiers, jagers, schutters & mannen van de weerbaarheid om op ons te passen. —
Noot 1. Houwens heeft het hier over ‘een 80-tal polderjongens van de Cellulaire gevangenis’.
Die ‘polderjongens’ waren geen gevangen, maar bouwvakkers. Vandaar de opmerking ‘juist waren afbetaald’.
De Cellulaire gevangenis is de in aanbouw zijnde gevangenis aan de Noordsingel, de eerste cellulaire gevangenis in Nederland. Daarvoor bestonden gevangenissen uit een ruimte waar de veroordeelden gevangen werden gehouden.
Abonneren op:
Posts (Atom)